Melanie komt in de zolderkamer waar het volzit met vogels. De vogels
vallen aan, maar ze zijn stil, het enige dat we horen is vleugelgeklapper.
Het is alsof de vogels zeker zijn van hun zaak, dat deze prooi hen niet
zal ontsnappen. En ook al kon ik me niet voorstellen dat de hoofdpersoon
vermoord zou worden, was ik er bij deze scene toch heel bang voor, zo zelfverzekerd
en dreigend kwamen de vogels over.
Pas als Mitch binnenkomt beginnen de vogels weer te schreeuwen, hun
prooi ontgaat hen toch nog.
Scene 10
Na de aanval gaat Mitch voorzichtig naar buiten om Melanies auto te
halen. Op het moment dat de deur opengaat, horen we een in amplitude golvende,
vrij lage ruisklank, die doet denken aan het geluid dat je hoort als een
vliegtuig op redelijke afstand voorbij vliegt. We zien een schemerig landschap
met zware wolken waar hier en daar stralen zonlicht doorheen vallen, en
letterlijk overal zitten vogels. Samen met de ruisklank geeft dit beeld
een enorme indruk van verlatenheid, eenzaamheid en vernietging.
Als Mitch de deur van de schuur achter zich dichtdoet, is het geluid
weg. Als we zien dat hij alleen nog maar van plan is de deur open te maken,
horen we het geluid alweer heel langzaam opkomen. Het geeft een indruk
van Mitch' angst voor de onberekenbaarheid van de vogels.
Samenvatting
Wat natuurlijk als eerste opvalt aan deze film, is de enorme hoeveelheid
stilte die erin is verwerkt. Zeker bij recente films zijn er zelden of
nooit echt stille scenes. Altijd horen we muziek of achtergrondgeluid.
Door de stiltes die met name in scenes vallen waar je ze niet zou verwachten
(scene 3 en 7) wordt de aandacht van de kijker extreem op het beeld gevestigd
en dringt dat ook heel erg door. Zoals ook in de stelregels voor filmmuziek
en -geluid staat die we uit het boek Filmsound hebben gekopieerd: 'Als
het beeld alle aandacht opeist, laat dan het oor met rust. Als het geluid
alle aandacht opeist, geef dan niet teveel inhoud aan het beeld'. Het blijkt
in extreme mate te werken, misschien ook wel omdat de tegenwoordige media
enorme eisen stellen aan ons vermogen om informatie op te slaan. Alles
moet snel en veel zijn, en daarom is deze film zo indringend: Voor elke
scene wordt de tijd genomen, we krijgen niet te snel te veel informatie
binnen zodat alles uitermate goed kan doordringen.
Een consequentie van weinig geluid gebruiken in een film lijkt mij
dat er extra veel aandacht geschonken kan worden aan het geluid in de scenes
waarin dat wel gewenst is. In The Birds blijkt dat in elk geval wel het
geval te zijn. Telkens geven de gebruikte geluiden prachtig de sfeer weer,
of helpen de kijker hetgeen ze zien beter te bevatten. Dit laatste geldt
vooral voor de 'actie'-scenes, ik heb verschillende van die scenes gekeken
zonder geluid, en het blijkt dat wat je ziet haast onbegrijpelijk wordt.
Ik kan dat zo één twee drie niet verklaren, in elk geval
zal het er voor een groot deel aan liggen dat je je goed kunt oriënteren
op de natuurlijke geluiden, zoals voetstappen, geruis van kleren, geschreeuw
enz.
Het geluid van vogels is duidelijk met veel overleg gemaakt en gecomponeerd.
Er valt heel veel uit af te lezen, bijvoorbeeld of de personages veilig
zijn of niet (scene 5 en 8), en op sommige plaatsen wordt de sfeer bepaald
door de vogelgeluiden (scene 7). Het is ook in dit soort scenes met geluid
dat je kunt merken dat Hithcock en Herrmann de stelregels van aanhangen,
in scene zien we geen vogels, maar wordt hun aanwezigheid geleverd door
het geluid, wat dan ook extremer is dan ooit.
Al met al klopt deze film gewoon, beeld en geluid zijn prachtig met
elkaar in evenwicht en vullen elkaar aan, maar leveren ook hele verrassende
combinaties op.